Grioci

Kim jest griot

Słowo griot pochodzi od portugalskiego "criado", oznaczającego sługę, ale i barda, śpiewaka. Profesja griota polega na opowiadaniu historii, przekazywaniu tradycji ustnych, muzycznych i wiedzy pokoleń. Sztuka ta należy do tradycji wielu ludów afrykańskich, szczególnie do tych, zamieszkujących Senegal, Gambię, Mali, Wybrzeże Gwinejskie, Burkina Faso, część Sudanu. Każdy lud ma swój odpowiednik słowa griota; jest to djeli lub jali u Mandingów, awlube u Tukulerów, gewel u Wolofów.

Griot posiadał zawsze specyficzną pozycję w wiosce; otacza się go respektem, ale także obawia się jego siły pochodzącej z potężnej mądrości życiowej, wiedzy i znajomości spraw dotyczących całej społeczności.Zawód griota w Afryce Zachodniej sięga 4.000 lat wstecz. Do historii przeszedł XIII-sto wieczny griota malijski Balla Fasséké, uważany za pierwszego griota w linii powierników historii królestwa Soundiata Keity, czy - także Malijczyk - szef griotów Bakary Soumano (1934-2003). Zapoczątkowali oni oddzielną, istotną w hierarchii społecznej Mandingów kastę opowiadaczy.

W czasach współczesnych grioci nie zawsze tworzą oddzielną kastę w społeczeństwie, jednak są poważani a ich sztuka wielce szanowana i coraz częściej stosowana w edukacji. Ich opowieści są nieodłączną częścią ważnych dla danej społeczności wydarzeń, festiwalów, ceremonii czy świąt.

CZY 'TYLKO' OPOWIADACZ BAJEK?

Nie każdy może zostać griotem - tradycyjnie jest to umiejętność dziedziczona z pokolenia na pokolenie. A do przekazania jest wiele: przede wszystkim same historie, ale i nie mniej ważne techniki opowiadania. Są one nie tylko natury aktorskiej; polegają na umiejętności 'wyczucia' słuchaczy i skupieniu ich uwagi na opowieści, na przekazaniu jej w najpełniejszy z możliwych sposobów, w kontekście, z którego wyrosły.

Zawodowy opowiadacz musi łączyć w sobie cechy mędrca, artysty, historyka, dyplomaty, czasem nawet wróżbity. Jego sukces i poważanie zależy dopracowania jego własnego warsztatu, od doświadczenia, wiedzy, mądrości życiowej, ale i cech osobistych składających się na jego charyzmę.

Griot musi być też muzykiem - jego nieodłącznymi rekwizytami są instrumenty takie jak; balafon, kora, proste odmiany harfy, bębny oraz różnego rodzaju przeszkadzajki. Śpiew jest wplatany w opowieści, jego działanie jest formą mnemotechniczną, daje "oddech" opowiadaczowi, wciąga słuchaczy zarówno w akcję opowieści jak i w jego bezpośrednią kreację. Taki jest bowiem cel opowiadania - pozostawienie jak największej ilości wrażeń i wiadomości w uczestnikach tego niepowtarzalnego wydarzenia.

Opowieści mogą być oparte na faktach historycznych, wątkach mitycznych, ale i informacjach współczesnych. Mogą pouczać, przypominać, nawet przepowiadać przyszłość. Są one zawsze nierozerwalnie połączone z pieśniami, muzyką i rytmem - piosenki mogą być uzupełnieniem opowieści, ich kontynuacją lub przerywnikiem. Dodają opowieściom kolorytu i tempa, pozwalają na utrzymywaniu słuchaczy w napięciu i uwadze.

GRIOCI W SPOŁECZEŃSTWIE

Żadna inna grupa społeczna w tradycyjnym społeczeństwie afrykańskim, nie wpływa tak bardzo na życie i światopogląd ludzi jak grioci. To oczy, uszy i usta społeczeństwa, w którym się narodzili i żyją. Stanowią zarówno pamięć jak i zwierciadło ludu.

Funkcja griotów polega na utrzymywaniu świadomości o wspólnych tradycjach, kulturze, na tworzeniu wspólnoty i budowaniu tożsamości świadomej, żywej. Uczą dzieci (i nie tylko!) mądrości dziadków, historii, mitów, muzyki ale i bystrości, kreatywności, słuchania drugiego człowieka i tworzenia wspólnoty z innymi ludźmi.

U Bambara i Malinké z Mali griotą może zostać też kobieta - jest ona przede wszystkim utalentowaną pieśniarką, wplatającą w swoje piosenki hymny pochwalne, przysłowia, wypowiedzi o charakterze moralizatorskim i pouczającym. Djelimousso - tak nazywa się opowiadaczki - przeobrażają się czasem w sławne gwiazdy muzyki popularnej.

http://afryka.org/afryka/kim-jest-griot,news/